پوکی استخوان؛ بیماری خاموش

پوکی استخوان یا استئوپروز شایع‌ترین بیماری‌ متابولیک استخوانی است که باعث کاهش تدریجی تراکم و قدرت استخوان می‌شود. این بیماری به طور تدریجی موجب می‌شود که استخوان‌ها شکننده‌ و آسیب‌پذیرتر شوند، به طوریکه فشارهایی که در شرایط عادی منجر به آسیب استخوان نمی‌شوند در پوکی استخوان می‌توانند آسیب‌رسان باشند. زمین‌خوردن و حتی استرس های خفیفی مانند عطسه، سرفه و خم شدن به جلو نیز می‌تواند باعث شکستگی شود. با اینکه شکستگی مربوط به پوکی استخوان در هر استخوانی می‌تواند رخ دهد اما ستون فقرات، مفصل لگن، دنده‌ها و مچ دست، قسمت‌های مستعد و شایع شکستگی هستند. 

این بیماری اغلب تا زمانی که منجر به شکستگی نشود بی علامت می‌باشد. با این حال، برخی از علائم ممکن است نشان دهنده ضعیف شدن استخوان‌ها باشد، از جمله:

•شکستگی ستون فقرات یا فشردگی مهره‌ها می‌تواند باعث کمردرد و گردن درد شدید شود.

•با گذشت زمان، شکستگی در ستون فقرات می تواند باعث کاهش قابل توجه قد شود.

•حالت قوز کرده یا کیفوز می تواند در اثر شکستگی ستون فقرات ایجاد شود.

•استخوان ها به خصوص در لگن، ستون فقرات یا مچ دست، راحت تر از حد انتظار می شکنند.

برخی از عوامل موثر در ابتلا به این بیماری قابل اصلاح هستند، اما از برخی دیگر نمی‌توان اجتناب کرد. از مهم‌ترین عوامل خطر این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•افزایش سن

•این بیماری در زنان به خصوص پس از یائسگی به علت کاهش سطح هورمون‌های جنسی شایع تر است.

•سابقه خانوادگی ابتلا به پوکی استخوان

•سابقه‌ی شکستگی استخوان در زمان بزرگسالی

•چارچوب بدنی کوچک و وزن پایین

•تغذیه ناکافی از نظر کلسیم و ویتامینD

•ورزش نکردن و سبک زندگی بی‌تحرک

•مصرف بیش از حد نمک و نوشابه‌های گازدار

•سیگار و مصرف الکل

•مصرف طولانی‌مدت برخی دارو‌ها مانند گلوکوکورتیکوئیدها

•برخی بیماری ها مانند پرکاری تیروئید 

چگونه پوکی استخوان را تشخیص دهیم؟

روش اصلی تشخیص پوکی استخوان، سنجش تراکم استخوان یا DEXA است. این آزمایش با میزان پایین اشعه ایکس، تراکم استخوان‌ها را در نواحی مهم مانند ستون فقرات و لگن اندازه‌گیری می‌کند.در طول این آزمایش که ۱۵ دقیقه طول می‌کشد و کاملا بی درد است، فرد بر روی میز مجهز به اسکنر دراز می‌کشد. نتایج به سه دسته طبیعی، استئوپنی (کاهش خفیف تراکم استخوان) و پوکی استخوان تقسیم می‌شود.

چگونه از پوکی استخوان جلوگیری کنیم؟

رژیم غذایی سالم:

•کلسیم: یکی از مهم‌ترین مواردی که باید در برنامه غذایی خود بگنجانید، مصرف کلسیم است. کلسیم برای سلامت استخوان ها ضروری است. منابع شامل محصولات لبنی، سبزیجات سبز برگ و غذاهای غنی شده است.

•ویتامین D:این ویتامین به جذب کلسیم کمک می‌کند. می‌توان آن را از قرار گرفتن در معرض نور خورشید، ماهی‌های آب شور، غذاهای غنی شده و جگر به دست آورد.

سبک زندگی سالم:

•ورزش: تمرینات بدنی مانند پیاده‌روی، دویدن و تمرینات قدرتی باعث تقویت استخوان‌ها و حمایت از عضلات می‌شود.

•اجتناب از سیگار: سیگار کشیدن رشد استخوان‌های جدید را کاهش می‌دهد، سطوح استروژن در زنان را کاهش می‌دهد و باعث یائسگی زودرس نیز می‌شود

•محدود کردن الکل: مصرف زیاد الکل می تواند در جذب کلسیم بدن اختلال ایجاد کند.

•وزن مناسب: حفظ وزن مناسب برای سلامت استخوان ضروری است، زیرا هم شرایط کم وزن و هم اضافه وزن می توانند بر تراکم استخوان تأثیر بگذارند.

•پرهیز از مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدها 

درمان و مدیریت پوکی استخوان:

درمان پوکی استخوان ترکیبی از اصلاح سبک زندگی و مداخلات دارویی است که هدف آن کاهش پیشرفت بیماری، افزایش تراکم استخوان و پیشگیری از شکستگی است.

درمان دارویی: مهمترین داروهای مورد استفاده برای کاهش سرعت تحلیل استخوان شامل بیس فسفونات‌ها مانند آلندرونات، ریزدرونات و ایباندرونات هستند. این داروها باعث کاهش فعالیت سلول‌های تخریب‌کننده استخوان (استئوکلاست‌ها) و کاهش خطر شکستگی می‌شوند.

همچنین داروهای آنتی بادی مونوکلونال مانند دونوسوماب، رالوکسیفن و کلسی‌تونین ضمن کاهش سرعت تضعیف استخوان‌ها باعث افزایش قدرت آنها می‌شوند.

هورمون ها و هورمون‌درمانی: در زنان پس از یائسگی، کاهش سطح استروژن می‌تواند باعث کاهش تراکم استخوان‌ها شود. درمان استروژنی می‌تواند به جلوگیری از پوکی استخوان کمک کند، اما ممکن است خطراتی مانند سرطان سینه را به همراه داشته باشد.

تغییرات سبک زندگی: برای حمایت از استخوان‌ها باید از دریافت کافی کلسیم و ویتامین D از طریق رژیم غذایی و در صورت لزوم مکمل ها اطمینان یافت. همچنین فعالیت بدنی منظم همچون پیاده‌روی، تمرینات مقاومتی و تحمل وزن به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کند. ترک سیگار و محدود کردن مصرف الکل نیز ضروری است.